کد QR مطلبدریافت صفحه با کد QR

سرگذشت نخست وزیران پاکستان

نخست وزیران پاکستان - بخش سوم

Dawn , 26 تير 1397 ساعت 9:48

از ابتدای استقلال پاکستان تاکنون ۲۱ نخست وزیر، سکان‌ اداره این کشور را در دست گرفته‌اند. اولین نخست وزیر این کشور لیاقت علی خان بود که در 1947 و پس از تاسیس پاکستان بر کرسی قدرت تکیه زد اما پیش از اتمام دوره نخست وزیری به قتل رسید. پس از وی نیز هیچ یک از نخست وزیران پاکستان نتوانستند مدت پنج ساله حکومت خود را به اتمام برسانند و ذالفقار علی بوتو اولین نخست وزیر منتخب قانونی پاکستان با تبدیل کردن پاکستان به عنوان قدرت هسته‌ای تحولات عظیمی در سیاست داخلی و خارجی این کشور ایجاد کرد.


ایران شرقی/

ذوالفقار علی بوتو (۱۴ اوت ۱۹۷۳ تا ۵ جولای ۱۹۷۷)
ذوالفقار علی بوتو اولین نخست وزیر منتخب قانونی در پاکستان بود. وی قبلا در کابینه ژنرال ایوب خان به عنوان وزیر تجارت، وزیر امور اقلیت‌های مذهبی، وزیر شهرسازی، وزیر اطلاعات و وزیر صنعت و منابع طبیعی و وزیر امور کشمیر فعالیت کرده بود. وی همچنین پست وزارت خارجه را نیز بر عهده داشت اما بعد از انعقاد قرار داد تاشکند به دلیل بروز برخی اختلافات با ایوب خان از کابینه وی استعفا داد. ذوالفقار علی بوتو در دسامبر سال ۱۹۶۷ حزب سیاسی "مردم" را تاسیس کرد و این حزب در انتخابات عمومی سال ۱۹۷۰ در پاکستان غربی بیشترین آراء را کسب کرد. در پی این موفقیت، در ماه دسامبر ۱۹۷۱ ژنرال یحیی خان از مقام خود استعفا کرد و پست ریاست جمهوری را به ذوالفقار علی بوتو واگذار کرد. بوتو نیز از ماه دسامبر ۱۹۷۱ تا ۳ اوت سال ۱۹۷۳ رئیس جمهور کشور بود.
ذوالفقار علی بوتو در مدت حکومت خود سومین قانون اساسی را در کشور تدوین کرد که این قانون معروف به قانون سال ۱۹۷۳ شد. در حقیقت سومین اصلاحیه قانون اساسی کشور توسط کمیسیون جدید بعد از انتخابات سال ۱۹۷۰ در سال ۱۹۷۲ تدوین و در تاریخ ۱۰ آوریل ۱۹۷۳ توسط پارلمان مورد تصویب قرار گرفت. این قانون در ۱۴ اوت سال ۱۹۷۳ در کشور اجرایی شد و همان روز نیز براساس این قانون، ذوالفقار علی بوتو پست نخست وزیری را برعهده گرفت.
طبق این قانون جدید، اولین بار مجالس  کشور به ایوان بالا (مجلس سنا) و ایوان پایین(مجلس ملی)تقسیم شد. براساس این قانون به پارلمان این اختیار داده شد که نخست وزیر توسط پارلمان و توسط حزب پیروز درانتخابات انتخاب شود. در این قانون نیز مثل سابق حقوق اساسی و آزادی رأی لحاظ شد و علاوه بر این آزادی مذهب، رسانه، احزاب، حق تعین سرنوشت و ... نیز مورد تاکید مجدد قرار گرفت. در این قانون اسلام به عنوان مذهب رسمی کشور شناخته شد و ماهیت حکومت پاکستان، جمهوری اسلامی، شناخته شد و به منظور تسهیل در امور اجرایی کشور، مدیریت اجرایی کشور به ۴ ایالت تقسیم شد.
خصوصیات دیگر این قانون، تعیین ساختار حکومت در پاکستان بود که به صورت سیستم پارلمانی اعلام شد.
ذوالفقار بوتو در طی حکومت خود به هند سفر  و با ایندیراگاندی ملاقات کرد و در این سفر موفق شد ۹۳ هزار زندانی جنگ هند و پاکستان در سال ۱۹۷۱ را آزاد سازد. وی قرارداد "شملا" را نیز امضاء کرد و برای حل مقطعی مسئله کشمیر، موقتا یک خط کنترل بین مناطق تحت تسلط هند و پاکستان کشیده شد.
ذوالفقار علی بوتو توان خوبی برای مدیریت امور سیاست خارجی داشت و از این توان به خوبی برای دستیابی به منافع ملی بهره برداری کرد. سمت و سوی سیاست خارجی بوتو به سمت کشورهای عربی بود که این امر خشنودی این کشورها را سبب شد. اما اتخاذ این سیاست، باعث انتقاد کشورهای غربی به پاکستان شد. علاوه بر این تمایل ذوالفقار علی بوتو به سمت شرق (شوروی سابق) بود. نمونه بارز این همکاری شوروی را می‌توان در ساخت برخی صنایع فولادی در کراچی دید. ذوالفقار علی بوتو علاوه بر گرایش به شوروی با آلمان‌ها نیز قراردادهای همکاری منقعد کرد.
در سال ۱۹۷۴ هند در نزدیکی مرز پاکستان اولین بمب هسته‌ای خود را آزمایش کرد. در پی این اقدام هند، پاکستان تلاش کرد تا با جلب حمایت آمریکا، هند را تحریم اقتصادی کند اما آمریکا به درخواست پاکستان پاسخ مثبت نداد. در نهایت ذوالفقار علی بوتو برای دستیابی به فن آوری هسته‌ای گام‌های اولیه را برداشت. به همین دلیل روابط پاکستان و آمریکا به پایین‌ترین سطح خود رسید. آمریکا با هسته‌ای شدن پاکستان به شدت مخالفت کرد و اسلام آباد را مورد تحریم قرار داد اما با این وجود پاکستان به قدرت هسته‌ای دست یافت.
در تاریخ ۸ ژانویه ۱۹۷۷، ۹ حزب مخالف، علیه ذوالفقار علی بوتو و ائتلافش؛ متحد شدند و حزبی تحت عنوان اتحاد ملی تشکیل دادند و جنبش مخالف وی را آغاز کردند. سرانجام ذوالفقار علی بوتو پیشنهاد برگزاری انتخابات را داد. در این انتخابات اتحاد ملی شکست خورد و ذوالفقارعلی بوتو متهم به تقلب در انتخابات شد و به همین دلیل اوضاع کشور وخیم و روز به روز وضعیت امنیتی کشور بحرانی‌تر شد. سرانجام در ۵ جولای ۱۹۷۷ ژنرال محمد ضیاء الحق سومین حکومت نظامی را در کشور اعلام کرد و در سپتامبر ۱۹۷۷ ذوالفقار علی بوتو به اتهام قتل نواب احمد خان دستگیر و روانه زندان شد.
در ۱۸ مارس ۱۹۷۸ دادگاه؛ حکم اعدام برای ذوالفقار علی  بوتو را صادر و در ۶ فوریه ۱۹۷۹ دیوان عالی کشور این حکم را تائید کرد و در4 آوریل ۱۹۷۹؛ ذوالفقار علی بوتو، در زندان راولپندی، اعدام شد.

ژنرال محمد ضیاء الحق (۵جولای ۱۹۷۷، تا ۱۷ اوت ۱۹۸۸)
در مدت حکومت نظامی ضیاء الحق، ابتدا نخست وزیر سابق ذوالفقار علی بوتو در سال ۱۹۷۹ اعدام شد، اما ضیاء الحق بعد از تشکیل حکومت نظامی قانون اساسی کشور را به حالت تعلیق در نیاورد و متعهد شد در مدت ۹۰ روز، انتخابات عمومی را برگزار کند. هم زمان شوروی تجاوز نظامی خود را به افغانستان شروع کرد.
ژنرال ضیاء الحق در طول حکومت خود قوانین جدیدی از قبیل لایحه زکات، قوانین شرعی، قانون توهین به مذهب، توسعه و گسترش مدارس مذهبی، سیاست‌های فرهنگی، دادگاه‌های شرعی، رفرندام ۱9۴۸، سیاست‌های اقتصادی، انتخابات ۱۹۸۵، اصلاحیه و متمم قانون اساسی و اقداماتی ابتدایی برای بهبود وضعیت معلولین را تصویب کرد.
بعد از اعدام ذوالفقار علی بوتو از ۵ جولای ۱۹۷۷ تا ۲۴ مارس ۱۹۸۵ پست نخست وزیری خالی بود.

محمد خان جونیجو(۲۴ مارس ۱۹۸۵ تا ۲۹ می ۱۹۸۸)
در انتخابات ۲۸ فوریه ۱۹۸۵ محمد خان جونیجو به عنوان کاندیدای مستقل شرکت کرد و در ۲۴ مارس ۱۹۸۵ دهمین نخست وزیر پاکستان شد. اما ژنرال ضیاء الحق با اجرای متمم و اصلاحیه در قانون اساسی در ۲۹ می ۱۹۸۸ وی را از قدرت برکنار کرد. وی ۳ سال و ۲ ماه و ۵ روز منصب نخست وزیری را بر عهده داشت. بعد از وی از ۲۹ می ۱۹۸۸ تا ۲ دسامبر ۱۹۸۸ پست نخست وزیری خالی بود.
در ماه اوت ۱۹۸۸ ژنرال ضیاءالحق در یک حادثه هوایی کشته شد. بعد از کشته شدن ژنرال ضیاء الحق، غلام اسحق خان ریاست جمهوری را بر عهده گرفت. بعد از آن دختر ذوالفقار علی بوتو بلافاصله از تبعید برگشت و در انتخابات عمومی شرکت کرد.
ادامه دارد/

«آنچه در این متن آمده به معنای تأیید محتوای آن از سوی «موسسه ایران شرقی» نیست و تنها در راستای اطلاع رسانی و انعكاس نظرات تحليلگران و منابع مختلف منتشر شده است»

مترجم: محمد حسین سجادی
 


کد مطلب: 1488

آدرس مطلب :
https://www.iess.ir/fa/translate/1488/

موسسه مطالعات راهبردي شرق
  https://www.iess.ir