ایران شرقی

روز 23 فوریه 2018 برای ترکمنستان و کشور همسایه جنوبی آن - افغانستان - روز بزرگی بود. در این روز به یادماندنی، با حضور «قربانقلی بردی محمداف» رئیس‌جمهور ترکمنستان، «اشرف غنی»، رئیس‌جمهور افغانستان، «شاهد خاقان عباسی»، نخست وزیر پاکستان، و «ام جی اکبر»، وزیر امور خارجه هند در «سر حد آباد» شهر مرزی ترکمنستان، خط لوله گاز «تاپی» (پروژه انتقال گازِ ترکمنستان به افغانستان و پاکستان و هند) سرانجام به افغانستان رسید.
این روز به دلیل دیگری نیز برای ترکمنستان روز مهمی بود.
«محمد آمانوف»، مدیر عامل شرکت خط لوله «تاپی»، طی گزارشی در روز 28 فوریه به «یورونیوز» گفت: "ما کارمان را در ترکمنستان انجام دادیم و اکنون به افغانستان می‌رویم." "ما قصد داریم که کار را تمام کنیم و تا پایان سال 2019 گاز را در خط لوله بفرستیم."

از سال‌های اولیه پس از استقلالِ ترکمنستان در سال 1991، مقامات این کشور همواره در تلاش بوده‌اند که ارزیابی‌های خوش‌بینانه‌ای از دستاوردهای این کشور ارائه دهند. بعدا، شواهد نشان داد که برخی از این ادعاها اغراق‌آمیز و یا کاملا نادرست بوده است.
با توجه به این موضوع، چگونه می‌توان خبری را که خبرگزاری دولتی ترکمنستان در روز 19 نوامبر منتشر کرد مبنی بر اینکه شرکت «گلوبال پایپ» عربستان سعودی، لوله‌های فولادی را به منظور ساخت خط لوله «تاپی» و نصب آن‌ها در بخش‌ خاک ترکمنستانِ این خط لوله به این کشور تحویل داد تفسیر کرد؟

در روز مذکور، به گزارش خبرگزاری دولتی ترکمنستان (TDH)،175  واگن باری به ایستگاه را‌ه آهن «یمام بابا» در ناحیه «ماری» رسیده که طی آن قریب به 4 هزار و 956 متر لوله مورد نیاز برای احداث این خط لوله، تخلیه شده است. پیرو توافق صورت گرفته میان شرکت دولتی «ترکمن‌ گاز» و شرکت «گلوبال پایپ» عربستان سعودی، قرار است مجموع 35 هزار متر لوله در دو مرحله با هزینه تقریبی 40 میلیون دلار به ترکمنستان تحویل داده شود.
در همان روز، وب سایت طرفدار دولت - Orient -  در گزارش خود تصریح کرد که "لوله‌های فولادی به طور مرتب  به مکان‌های مونتاژ خط لوله ارسال می‌شوند."

ترکمنستان، در 13 نوامبر 2015 شروع به ساخت حدود 200 کیلومتر از خط لوله 1800 کیلومتری «تاپی»  کرد. طبق گفته «آمانوف» در مصاحبه خود با «یورونیوز»، در اواخر ماه فوریه سال جاری، ساخت خط لوله بخش ترکمنستان به پایان رسیده است.

با این وجود، در خبرگزاری TDH یا وب‌سایت Orient به این موضوع اشاره نشد که چرا هنوز 35 کیلومتر لوله برای ساخت خط لوله‌ای که هشت ماه پیش اعلام شده بود که ساخت آن به پایان رسیده، مورد نیاز است. کسری این میزان خط لوله که شامل بیش از 15 درصد از کل خط لوله «تاپی» بخشِ ترکمنستان است، نشان می‌دهد که هیچ خط ‌لوله‌ای حداقل در بخش مربوط به این کشور وجود نداشته است.
 
ادعاهای قابل تردید
از زمانی که در دسامبر 2015 مقامات ترکمنستان، راه‌اندازی ساخت خط لوله «تاپی» را در بخش مربوط به این کشور اعلام کردند، همواره تردیدهایی در مورد این ادعاها وجود داشته است. رسانه‌های دولتی ترکمنستان همواره مشتاق بوده‌اند تا شاهکارهای دولت را نشان دهند، از جمله منطقه مرزی «آوازه» با هتل‌های پنج ستاره ساخته شده از سنگ مرمر سفید؛ مجتمع «دهکده المپیک» ترکمنستان که برای بازی‌های آسیایی 2017 به میزبانی این کشور ساخته شد؛ مجسمه عظیم «بردی محمدوف» بر روی اسب در عشق آباد همه اینها و موارد دیگر در تلویزیون دولتی ترکمنستان نشان داده شده است. اما این موضوع عجیب است که تنها شواهدی که از خط لوله «تاپی» در رسانه‌های ترکمنستان نشان داده شده، عکس‌هایی از قطعات مونتاژ نشده خط لوله در صحرا است، که این تصاویر ممکن است مربوط به ساخت خط لوله گاز «شرق و غرب» که در سال 2015 تکمیل شده بود یا مربوط به بخشی از خط لوله‌های پیشین از ترکمنستان به چین و یا از ترکمنستان به ایران باشد.

در نگاهی به برخی از ادعاهایِ دیگر مقامات ترکمنستان که مورد تردید می‌باشد، لازم است که به تاریخ و هزینه راه‌اندازی خط لوله «تاپی» اشاره شود.

«آمانوف» در مصاحبه با «یورونیوز» گفت که تا قبل از پایان سال 2019 گاز وارد خط لوله «تاپی» خواهد شد. این در حالی است که بقیه کشورهایی که در ساخت «تاپی» مشارکت دارند، هنوز این پروژه را به اتمام نرسانده‌اند. پاکستان، در حال برنامه‌ریزی برای ساخت بخش 780 کیلومتری «تاپی» مربوط به خود در اوایل سال آینده است و طبق برنامه‌ در سال 2020 ساخت این خط لوله در پاکستان به پایان خواهد رسید. هنوز گزارشی مربوط به ساخت خط لوله «تاپی» در افغانستان وجود ندارد و در همین حال، گزارش‌های زیادی از درگیری در استان‌های شمالی افغانستان که هم‌مرز با ترکمنستان است و هم در مناطق دیگر افغانستان که در مسیر خط لوله «تاپی» است، وجود دارد و این امر نشان می‌دهد که در مدت ادعا شده توسط ترکمنستان، امنیت لازم برای ساخت این خط لوله وجود نداشته است.

همچنین، مقامات ترکمنستان در مورد هزینه ساخت خط لوله «تاپی» آمار متفاوتی ارائه داده‌اند. در کنفرانس بین‌المللی گاز و نفت که روز 13 نوامبر در «ابوظبی» برگزار شد، «آمانوف» مدیر عامل شرکت خط لوله «تاپی» به حاضرین در جلسه گفت که  هزینه ساخت «تاپی» 7 میلیارد دلار است که به طور قابل توجهی پایین‌تر از رقم 10 میلیارد دلار می‌باشد که قبلا اعلام شده بود. هیچ توضیحی در مورد اینکه چگونه هزینه ساخت «تاپی» به طور ناگهانی از میزان برنامه‌ریزی شده در پروژه کمتر شده است، وجود ندارد. در حالی که هیچ چیزی در پروژه «تاپی» تغییر نکرده است. این پروژه هنوز هم برای ساخت خط لوله 1800 کیلومتری جهت انتقال 33 میلیارد متر مکعب گاز طراحی شده و به همان اندازه قبلی؛ مواد و نیروی کار مورد نیاز است.

یک توضیح در مورد تفاوت آمارها می‌تواند این باشد که شرکت عملیاتی این پروژه، «ترکمن گاز» است که تجربه‌ای برای ساخت خط لوله در خارج از ترکمنستان ندارد و موفقیت زیادی در جذب سرمایه‌گذاران برای ساخت خط لوله «تاپی» نداشته است و به همین خاطر ممکن است برای جذب سرمایه‌گذاری در این پروژه، 20 تا 30 درصد؛ هزینه برآورد شده را کمتر اعلام کرده باشد.
 
کمبود مواد غذایی؟
فراوانی کالاها در فروشگاه‌های ترکمنستان یک موضوع جالب دیگر است که رسانه‌های ترکمن اخیرا علاقه‌مند به پوشش این اخبار بوده‌اند. در حالیکه رسانه‌های مخالف دولت ترکمنستان گزارش‌هایی مبنی بر کمبود شدید مواد غذایی در این کشور و صف‌های طولانی مردم در خیابان‌ها برای دریافت کالاهای اساسی منتشر کرده‌اند، تلویزیون دولتی ترکمنستان وفور کالاها در فروشگاه‌ها را بیشتر از زمان‌های معمول نشان می‌دهد.

 به عنوان مثال، در روز 28 نوامبر ویدئویی توسط Khronika Turkmenistana ، وبسایت مخالف دولت ترکمنستان منتشر شد که نشان می‌داد تعدادی از مردم در «عشق آباد» نزدیک یک فروشگاه منتظر رسیدن کامیون نان بودند و هرکسی فقط می‌توانست 2 عدد نان دریافت کند.

این تنها وبسایت مخالفی نیست که کمبود کالاهای اساسی در ترکمنستان را گزارش داده است. « Uzbek television» و AKIpress قرقیزستان نیز در مورد این کمبودها گزارش‌هایی منتشر کرده‌اند. حتی در گزارش‌های رسانه‌های دولتی ترکمنستان نیز فروشگاه‌هایی که در «عشق آباد» نشان داده می‌شوند کاملا واضح است که این فروشگاه‌ها به روی همه باز نیستند و افراد کمی در آنها دیده می‌شوند.

همانطور که در ابتدای این گزارش به آن اشاره شد، چنین آشفتگی‌هایی در ترکمنستان موضوع جدیدی نیست.
از زمان «صفر مراد نیازوف»، نخستین رئیس جمهور پس از استقلالِ ترکمنستان، چنین اطلاعات مبهم و  نامعتبری از سوی مقامات این کشور منتشر می‌شده است. به عنوان مثال، پس از اینکه «نیازوف» در سپتامبر 1997 تحت عمل جراحی قلب باز قرار گرفت، وی شروع به مطرح کردن سخنان جالبی کرد. وی گفت که مردم ترکمنستان با تاریخ 8 هزارساله اولین کسانی بودند که نظام دموکراتیک دولتی را توسعه دادند.
 
همچنین، «نیازوف» در سال‌های اول استقلالِ ترکمنستان از نتایج برداشت محصولات کشاورزی ناراضی بود و مقاماتی را که در نائل شدن به اهداف اغلب غیرواقعی وی در این زمینه ناموفق بودند، تحقیر و یا از کار برکنار می‌کرد. وی در طی خشکسالی سال‌های 1999 تا 2000،  به کشاورزان می‌گفت که هیچ عذری را در مورد کمبود برداشت محصولات نمی‌پذیرد و نمی‌خواهد هیچ داستانی را درباره کم‌آبی و در نتیجه کاهش برداشت محصولات کشاورزی بشنود. در سال 1996 میزان برداشت محصولات کشاورزی ترکمنستان 480 هزار تن بود و در سال 2006 که نیازوف درگذشت، این میزان  3.5  میلیون تن گزارش شده بود. پارلمان ترکمنستان، بابت افزایش سالانه میزان برداشت محصولات یکسری مدال‌ها و جوایز به «نیازوف» اعطا کرد.

پس از به قدرت رسیدن «بردی محمدوف»، میزان برداشت محصولات کشاورزی حدود 1 میلیون تن گزارش شده بود و این میزان تا سال 2011 به حدود 1.5 میلیون تن افزایش یافت. مقامات ترکمنستان اعلام کردند که در سال 2018 میلادی،  میزان برداشت محصولات کشاورزی به 1.6 میلیون تن رسیده است اما هیچ کدام از مقامات اظهار نظر نکردند که چرا ترکمنستان مجبور شد برای اولین بار در سال های اخیر، 100 هزار تن غلات از قزاقستان خریداری کند.
 
یکی دیگر از آمارهای قابل تردیدی که در سال‌های اخیر توسط مقامات ترکمنستان ارائه شده است، مربوط به نتایج سرشماری در این کشور می‌باشد. در آوریل 1995، ترکمنستان نتایج سرشماری خود را منتشر کرد و این آمار نشان می‌داد که 4 میلیون و 460  نفر در این کشور زندگی می کنند. در ماه مارس سال 2006، مؤسسه آمار ملی ترکمنستان اعلام کرد جمعیت این کشور حدود 6 میلیون و 786 نفر است که در مدت 11 سال به میزان 75 درصد افزایش یافته است. این در حالی است که ترکمنستان، نتایج سرشماری سال 2009 خود را منتشر نکرده، اما طبق برآوردها، در حال حاضر حدود 5 میلیون نفر در این کشور زندگی می‌کنند.
در نهایت، می‌توان گفت که تردیدهایی که در مورد ساخت خط لوله «تاپی» در ترکمنستان مطرح می‌شود اولین داستان شک‌برانگیز در این کشور نیست و تا کنون نمونه‌هایی از این دست در تاریخ این کشور آسیای مرکزی وجود داشته است.